مسابقه «تثبیت» به مناسبت ماه رمضان: طراحی نرم افزاری جهت تثبیت حفظ قرآن کریم

اگر یادتان باشد، در سال ۹۲ یک مسابقه داشتیم با عنوان «وُتیره»: مسابقه وُتیره

در آن مسابقه‌ی جالب که نتایج جالبی هم داشت، خواسته بودیم نرم‌افزاری طراحی کنید که مشخص کند جمع چه سوره‌هایی از قرآن ۱۰۰ آیه می‌شود تا بتوان آن سوره‌ها را در نماز وُتیره خواند. (وُتیره طرح ابتکاری ما برای حفظ قرآن بود: وُتیره؛ یک روش ساده برای حفظ قرآن)

و اما؛ ماه رمضان است، ماه قرآن. بیایید یک مسابقه داخلی دیگر داشته باشیم:

مسأله مسابقه:

اگر اقدام به حفظ قرآن کرده باشید، احتمالاً متوجه می‌شوید که مهم‌تر از حفظ آیات، تثبیت آیات در ذهن است. به خصوص وقتی حفظیات شما از سه چهار جزء بالاتر می‌رود، کم‌کم موضوع تثبیت، بیشتر خودش را نشان می‌دهد چون حجم آیات زیاد می‌شود و شما فرصت تمرین حفظیات قبلی‌تان را نخواهید داشت و کم‌کم حفظیات قبلی از یادتان می‌رود. از طرفی آیاتی که قبلاً در جزءهای ۳۰ و ۲۹ و ۲۸ کوتاه بودند و شما مثلاً می‌توانستید در نمازهای واجب و یا نافله‌ها بخوانید، در جزءهای بعدی طولانی‌تر می‌شوند و خواندن مکرر آن‌ها زمان زیادی می‌گیرد. و یک مشکل دیگر هم این است که تکرار سوره‌های قبلی با کمی ملال ناشی از تکرار همراه می‌شود یا اینکه شما ترجیح می‌دهید وقتی که برای تثبیت می‌گذارید را روی حفظ آیات جدید بگذارید...

مدتی هست که به این فکر می‌کنم که چطور می‌شود تثبیت را آسان‌تر و جذاب‌تر کرد؟

با توجه به مطلب «Gamification (بازی‌گونه‌سازی) ؛ ایده‌ای که احتمالاً دنیا را فتح خواهد کرد!» به ذهنم رسید که می‌شود یک برنامه بازی‌گونه‌ی کارشناسی‌شده برای این کار طراحی کرد تا کاربر با نیت بازی و سرگرمی وارد برنامه شود و در عین حال، حفظیاتش نیز مرور و تثبیت شود.

طراحی این برنامه را به مسابقه می‌گذاریم.

ویژگی‌های برنامه:

شِمای کلی برنامه خیلی ساده است: برنامه باید نوعی آزمون باشد که بخشی از آیات را به صورت جای خالی (ــــــــــــــــــــــــــ) نمایش دهد، و چهار پیشنهاد مقابل کاربر بگذارد. کاربر با انتخاب گزینه صحیح، یک صدای انرژی‌بخش می‌شنود و به سؤال بعد می‌رود و با انتخاب گزینه غلط یک صدای دیگر می‌شنود و به سؤال بعد می‌رود و در نهایت امتیاز کاربر نمایش داده می‌شود.

شرایط زیر باید در برنامه مشاهده شود:

- اولاً برنامه باید یک آزمون‌ساز خودکار باشد. یعنی به طور خودکار سؤال‌سازی کند نه اینکه سؤالات از پیش و توسط انسان طرح شده باشد. هر بار که کاربر وارد آزمون می‌شود باید سؤالات متفاوتی ساخته شود.

- کاربر قبل از ورود به آزمون، سوره‌ی دلخواه و تعداد سؤالاتی که می‌خواهد پاسخ دهد را انتخاب می‌کند. (مثلاً سوره «انسان» و ۳۰ سؤال)

- این خیلی مهم است که سؤالات حتماً از ابتدای سوره به سمت انتهای سوره باشد تا حفظیات کاربر مرور شود. البته باید یک گزینه قبل از ورورد به آزمون باشد که کاربر بتواند تعیین کند که می‌خواهد سؤالات آزمون Shuffle (درهم و رندوم) باشد یا ترتیبی؟

- ترجیحاً برنامه تعداد سؤالات را بین همه آیات تقسیم کند.

- جای خالی باید به صورت رندوم، یک کلمه یا دو کلمه یا سه کلمه یا یک آیه باشد.

- مهم‌ترین چیزی که یک حافظ فراموش می‌کند، ترتیب آیات است. یعنی مثلاً فراموش می‌کند که بعد از آیه‌ی «إنّا أعطیناک الکوثر»، آیه‌ی «إنّ شانئک هو الأبتر» بود یا «فصلّ لربّک و انحر». بنابراین، مهم‌ترین چیزی که در برنامه باید موجود باشد، این است که برنامه از ترتیب آیات نیز سؤال کند. یعنی یک آیه را نمایش دهد و سپس آیه بعد یا قبل را در چهار گزینه سؤال کند.

- ترجیحاً برنامه چهار گزینه را هر چه بیشتر شبیه به جای خالی پیدا کند. مثلاً اگر «إنَّ» را از جا انداخت، گزینه‌ها به این صورت باشد: إن، أن، أنّ، أنّا. (البته این نیاز به پردازش نسبتاً سنگینی دارد و شاید نیاز به الگوریتم‌های داده‌کاوی...)

- به عنوان یک گزینه اختیاری پیش از ورود به آزمون، کاربر بتواند انتخاب کند که شماره آیات نیز پرسش شود یا خیر؟ اگر انتخاب کرده بود، برنامه باید در بین سؤالات، شماره آیات را نیز سؤال کند. (مثلاً در آزمون مربوط به سوره حمد، بپرسد: آیه «إهدنا الصراط المستقیم» آیه چندم سوره است؟ گزینه‌ها: ۳ ، ۴ ، ۵ ، ۶)

- به عنوان یک گزینه اختیاری پیش از ورود به آزمون، کاربر بتواند انتخاب کند که شماره صفحه آیات نیز پرسش شود یا خیر؟ اگر انتخاب کرده بود، برنامه باید در بین سؤالات، شماره صفحه آیات را نیز سؤال کند. (مثلاً در آزمون مربوط به سوره کهف، بپرسد: آیه «و قالوا یا ذالقرنین...» در کدام صفحه قرار دارد؟ گزینه‌ها: ۲۹۳ ، ۲۹۴ ، ۲۹۵ ، ۲۹۶) (شماره آیات و صفحات از روی قرآن عثمان طه و قرائت «حفص از عاصم» که در دنیا مرسوم است مشخص شود)

- هر امکان جدیدی که به ابتکار شما به برنامه اضافه شود، شانس برنده شدن شما را افزایش خواهد داد. به طور مثال اگر من خودم بخواهم این برنامه را پیاده‌سازی کنم، احتمالاً این مورد را هم در نظر می‌گیرم (البته چون سخت است در شرایط مسابقه نمی‌آوریم): احتمالاً می‌دانید که حافظ قرآن باید همیشه، فقط و فقط از یک کتاب قرآن برای حفظ و تمرین استفاده کند. چرا؟ چون در اکثر مواقع، مغز انسان ترتیب آیات را از روی محل آیه در صفحه، به یاد می‌آورد. پس اگر قرآن ثابت نباشد، جای آیه در صفحات مختلف متفاوت می‌شود و حفظ سخت‌تر... پیشنهاد من این است که هر آیه‌ای که برنامه سؤال می‌کند، در یک قسمت، محل تقریبی آیه در صفحه را نیز به صورت شماتیک نمایش دهد. مثلاً تصویر کوچکی شبیه به این که موقعیت آیه‌ی مورد سؤال را در صفحه مشخص کرده:

برنامه به چه زبانی باشد؟

- ترجیحاً برنامه، به زبان PHP یعنی تحت وب باشد که همه کاربران بتوانند بدون هیچ پیش‌نیازی آن‌را در مرورگرهای خود اجرا کنند.

- اگر کسی به صورت اپلیکیشن آندرویدی پیاده‌سازی کند هم قابل قبول است اما در شرایط یکسان، پیاده‌سازی تحت وب امتیاز بالاتری خواهد داشت.

نمونه‌های مشابه:

من در اینترنت و در اپ‌استورهای اپل و گوگل جستجو کردم، به‌ندرت برنامه‌ای جامع و در شأن قرآن پیدا شد. مثلاً اپلیکیشن «إحفظ» هست اما چون انسانی سؤال طرح کرده، فقط توانسته چند سوره را آزمون بگیرد و در کل چندان جذاب و حرفه‌ای کار نشده:

«رمضان الإسلامیة» هم هست اما قابل‌بحث نیست.

اکثر برنامه‌های حفظ قرآن، روی تثبیت، آن هم به صورت بازی‌گونه کار خاصی انجام نداده‌اند...

خوب، امیدوارم دوستانی که حرفه‌ای‌تر هستند دست‌به‌کار بشوند و پیاده‌سازی این برنامه که فکر می‌کنم کاربرد زیادی برای حافظان در کل دنیا خواهد داشت را به نام خود بزنند. اگر کسی اقدام نکرد، من خودم إن شاء الله در برنامه گذاشته‌ام که در تابستان روی آن کار کنم.

مهلت و جایزه مسابقه:

مسابقه تا ۲۸ ماه رمضان مهلت خواهد داشت و برنده‌ی احتمالی در روز عید فطر معرفی خواهد شد.

جایزه برای یک نفر: بُن خرید ۲۰۰ هزار تومانی از تمام محصولات و خدمات آفتابگردان. (از محصولات آموزشی ما تا هاست و دامنه و سیستم‌های تستا و نمرا و خلاصه هر چیزی که برنده تمایل داشت)

برای پیاده‌سازی برنامه، به متن تایپی سوره‌های قرآن به صورت پایگاه داده‌ای (مثلاً xls) نیاز خواهید داشت که می‌توانید از سایت زیر دانلود کنید:

http://www.qurandatabase.org

توجه:

- تا هر چقدر که می‌توانید مسأله را پیاده‌سازی کنید و تا همان قدر برای ما بفرستید و در مسابقه شرکت کنید. (هر چند ممکن است مبلغ جایزه کمتر شود اما بالاخره احتمال برنده شدن وجود دارد)

- اگر امکان پیاده‌سازی ندارید می‌توانید با ارائه ایده و پیشنهاد در این زمینه در مسابقه شرکت کنید. (به افرادی که بهترین ایده‌های قابل‌پیاده‌سازی را در طراحی چنین برنامه‌ای مطرح کنند جوایز ناقابلی اهدا خواهیم کرد) برای شکل‌گیری ایده در ذهنتان می‌توانید این مطلب را مطالعه کنید: بهترین روش حفظ و تثبیت قرآن

نحوه ارسال:

نتیجه کارهای خود را به ایمیل بنده یعنی ارسال کنید.

من به مرور این مطلب را آپدیت و کارهای احتمالی دوستان را معرفی می‌کنم.

موفق باشید؛
حمید رضا نیرومند